ΤΟ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ

ΤΟ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ

Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Σούλου

Την δέκατη ημέρα από την Ανάληψη του Κυρίου, η ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει το οντολογικό γεγονός της Πεντηκοστής, κατά την οποία το Πανάγιο  Πνεύμα κατήλθε και κάθισε στις κεφαλές των μαθητών του Χριστού, εν είδη πυρήνων γλωσσών, χορηγώντας τους  την Θεία Επιφοίτησή Του. Η ημέρα της Επιφοίτησης των μαθητών, από το Άγιο Πνεύμα, είναι το σημείο έναρξης της  ιστορικής συγκρότησης της Εκκλησίας σε Θεανθρώπινο Σώμα,  γι᾽ αυτό η ημέρα της Πεντηκοστή εορτάζεται, ως η γενέθλιος ημέρα της Εκκλησίας του Χριστού.

Καθώς αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, εις το Ιερό του Ευαγγέλιο, ο Χριστός έδωσε υπόσχεση εις τους Μαθητάς, προ του Θείου Πάθους, ότι «εγώ ερωτήσω τον πατέρα και άλλον παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μένη μεθ' υμών εις τον αιώνα,  το Πνεύμα της αληθείας», και λίγο αργότερα συμπλήρωσε την υπόσχεσή Του λέγων, ότι  «όταν δε έλθῃ εκείνος, το Πνεύμα της αληθείας, οδηγήσει υμάς εις πάσαν την αλήθειαν» και πράγματι έπεμψε την ημέρα της Πεντηκοστής το Πανάγιο Πνεύμα, δια να τους οδηγήσει, όντως, «εις πάσαν την αλήθεια».  Δια τούτο σήμερον σύμπασα η Ορθόδοξη Εκκλησία «Πεντηκοστήν εορτάζομεν, και Πνεύματος επιδημίαν, και προθεσμίαν επαγγελίας, και ελπίδος συμπλήρωσιν», καθώς λέγει και ο υμνωδός.  

Η Πατερική γραμματεία βρίθει, από αναφορές περί της καθόδου του Αγίου Πνεύματος κατά την ημέρα της Πεντηκοστής. Μεταξύ των αγίων Πατέρων είναι και ο   Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο οποίος λέγει, ότι η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος, δεν σημαίνει, ότι πριν το Πανάγιο Πνεύμα απουσίαζε, από την γη και τους ανθρώπους ή ότι μετά την κάθοδό Του, ενεργεί κατά διαφορετικό τρόπο.  Το Άγιον Πνεύμα την Πεντηκοστή, κηρύττει ο ιερός Πατήρ της Εκκλησίας μας, πραγματώνει την φανέρωσή Του, «ως κατ’ ιδίαν υπόστασιν». Το Άγιον Πνεύμα κατέστησε τους Μαθητές μέλη του Σώματος του Χριστού και τους έδωσε την δύναμη, να γίνουν συμμέτοχοι στην νίκη του Χριστού, κατά του θανάτου. Επίσης, η «περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος», διδασκαλία  του Αγίου  Γρηγορίου του  Παλαμά, διδάσκει ότι το  Άγιο  Πνεύμα  εκπορεύεται μόνο από τον Πατέρα,  που είναι πηγή της Θεότητος, «καθ’ ύπαρξιν»  και «κατ’ ενέργειαν». Ο Άγιος Γρηγόριος δέχεται την «διττή πρόοδο του Αγίου Πνεύματος».

 Η  «καθ’  ύπαρξιν»  πρόοδος  του  Αγίου  Πνεύματος, κηρύττει ο ιερός Πατήρ,  είναι  η  άχρονη υποστατική   πρόοδος   του   Πνεύματος,   από   μόνο   τον Πατέρα. Τα χαρίσματα αυτής της «αφράστου και  απερινοήτου κινήσεως», περιγράφονται με ενάργεια από τον Άγιο  Γρηγόριο, ως εξής:  «Το Άγιο Πνεύμα έχει μεν ως μόνη πηγή ολόκληρη τη Θεότητα, αλλά εις ό, τι αφορά την υπόστασή Του, μόνο εκ του Πατρός πηγάζει». Σε άλλο σημείο λέγει, ότι «πηγάζει εκ της θείας φύσεως, αλλά καθ΄ υπόστασιν  μόνην  την  πατρικήν».  Ο ιερός Πατήρ επισημαίνει ακόμη ότι   η   «καθ’   ύπαρξιν   πρόοδος   του   Αγίου Πνεύματος», αποτελεί υποστατικό ιδίωμα μόνο του Πατρός, διότι αν  το  «γεννάν»  και το «εκπορεύειν», είναι υποστατικό ιδίωμα της μίας Θείας Ουσίας, τότε θα  γεννιόταν  και ο Υιός     από  το  Άγιο  Πνεύμα  και  το  Άγιο  Πνεύμα  θα εκπορευόταν και από τον Υιό. Όμως, αυτό δεν ισχύει, διότι το  μοναδικό αίτιο  στην  Αγία  Τριάδα είναι ο Πατήρ.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς υπερασπίζεται την υπόσταση του Θεού Πατέρα, ως την μόνη αρχή,  η οποία θεωρεί, ότι  διασπάται  με  τη διατύπωση του  Filioque, διότι είναι προφανές ότι, εάν το Άγιο    Πνεύμα εκπορεύεται και  «εκ  του  Υιού», τότε συνυπάρχουν δύο αιτίες ή δύο αρχές, δηλαδή ο Πατήρ και ο Υιός. Εάν επίσης, το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και «εκ του Υιού», τότε και ο Υιός θα είναι συγχρόνως αίτιος με τον Πατέρα και ακόμη, εάν και ο Υιός έχει το ιδίωμα του «εκπορεύειν», τότε θα υπάρχουν δύο αίτια και δύο αιτιατά στην Αγία Τριάδα, με αποτέλεσμα, να υπάρχει σύγχυση   υποστατικών   και   φυσικών   ιδιωμάτων, καθώς   και σύγχυση των φύσεων και των υποστάσεων  της Αγίας Τριάδος. Συνεχίζων το σκεπτικό του ο άγιος Γρηγόριος λέγει, ότι αφού δεχόμαστε, ότι στην  Αγία  Τριάδα    υπάρχουν  ή  υποστατικά  ή  κοινά ιδιώματα, αν το «εκπορεύειν» είναι κοινό στον Πατέρα και στον Υιό, τότε  θα  είναι  κοινό  και  στο  Άγιο  Πνεύμα  και τότε εύστοχα λέγει, ότι «τετράς  έσται  η Τριάς και το Πνεύμα γαρ εκπορεύσει, πνεύμα έτερον». Δηλαδή, καταρρίπτεται  οριστικά το Τριαδικό Δόγμα και δημιουργείται πολυθεΐα. Ο άγιος Γρηγόριος αντικρούει ακόμα και την έμμεση εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, διότι τοποθετεί τον Υιό ανάμεσα στον Πατέρα και το Άγιον Πνεύμα, αντί του παραδεδεγμένου ότι ο Πατήρ είναι η ένωση των άλλων δύο προσώπων της Αγίας Τριάδος.

Εκτός από την «καθ’ ύπαρξιν» πρόοδο του Αγ. Πνεύματος, από μόνο τον Πατέρα, ο Άγιος Γρηγόριος αποδέχεται και την άλλη πρόοδο του Αγίου Πνεύματος, την «κατ’ ενέργειαν», η οποία μάλιστα, είναι ταυτόχρονα έγχρονη και άχρονη. Η «κατ’ ενέργειαν» πρόοδος του Αγίου Πνεύματος είναι φυσικό ιδίωμα της  Αγίας Τριάδος. Είναι η δωρεά και η χάρις του Αγίου Πνεύματος. Αυτή η πρόοδος του Αγίου Πνεύματος ενεργείται από τον Πατέρα και τον Υιό, αλλά και από το ίδιο το Άγιο Πνεύμα, ως κοινό ιδίωμα της Αγίας Τριάδος, φανερώνοντας  το «ομοφυές», το «ομότιμο» και την «ομόβουλον» των τριών Θείων Υποστάσεων.

Επίσης ένας άλλος βαθυστόχαστος Πατήρ της Εκκλησίας, ο Άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης, ερμηνεύοντας τα περί της καθόδου του Αγίου Πνεύματος, χρησιμοποιεί χωρία από τον όσιο Νικήτα τον Στηθάτο και τον Μ. Βασίλειο, σύμφωνα με τα οποία το Άγιον Πνεύμα  δεν κατέβηκε «δουλικώς», αλλά «δεσποτικώς και αυτεξουσίως». Όπως ο Υιός και Λόγος του Θεού με την δική του θέληση, γράφει ο Άγιος Νικόδημος,  εκουσίως, ενηνθρώπησε, έτσι και το Άγιον Πνεύμα, με την δική του θέληση έκανε τους Αποστόλους μέλη του Σώματος του Χριστού. Άλλωστε, η θέληση του Πατρός είναι θέληση του Υιού και του Αγίου Πνεύματος και αντιστρόφως. Κοινή είναι η ενέργεια και η θέληση του Τριαδικού Θεού, ισχυρίζεται ο αγιορείτης Άγιος Νικόδημος.

Η Εκκλησία με την εορτή της Πεντηκοστής πανηγυρίζει τη εκπλήρωση της ελπίδος, την προθεσμία της επαγγελίας, την επιδημία του Πνεύματος του Αγίου. Πράγματι το εορταζόμενο οντολογικό γεγονός, της Επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές του Χριστού, είναι το επιστέγασμα όλου του έργου της σωτηρίας.  Όλο το έργο του Χριστού, η έλευση, η διδασκαλία, το Πάθος, η Ανάσταση, η Ανάληψη,  απέβλεπαν στην έλευση του Αγίου Πνεύματος στον κόσμο και στη νέα δημιουργία. Ο λαός του Θεού και η Εκκλησία Του, εορτάζει κατά την Πεντηκοστή την γενέθλιο ημέρα της, αλλά και το μυστήριο της ίδιας της ζωής της.

Η Εκκλησία του Χριστού δεν έζησε το μυστήριο της Πεντηκοστής μόνο για μια στιγμή του χρόνου ενός συγκεκριμένου έτους, την ιστορική εκείνη ημέρα, που «επλήσθησαν» οι μαθητές Πνεύματος Αγίου. Αλλά, το ζει διαρκώς σε κάθε στιγμή του χρόνου, από την ημέρα εκείνη, την γενέθλιο και θα το ζει,  έως της συντελείας του αιώνος.

Το Άγιο Πνεύμα από την στιγμή που ήλθε, δια να συγκροτήσει την Εκκλησία, είναι Παρόν και θα είναι Παρόν αιώνια, για να διατηρεί συγκροτημένη την Εκκλησία. Το Άγιο   Πνεύμα και η Εκκλησία συμβιώνουν  αδιάσπαστα και αχώριστα. Το Άγιον Πνεύμα είναι η ψυχή του ενός σώματος της Εκκλησίας, το οποίο διασφαλίζει την ενότητα, την αγιότητα και την καθολικότητα της Εκκλησίας.

Το Άγιο Πνεύμα την ημέρα της Πεντηκοστής κατήλθε, εξ ουρανού, στο θεανθρώπινο σώμα της Εκκλησίας και παραμένει, για πάντα σε Αυτό, ως Ζωοποιός ψυχή Αυτού. Η κάθοδος και η όλη δραστηριότητα του Αγίου Πνεύματος στο θεανθρώπινο σώμα της Εκκλησίας, έρχεται από τον Θεάνθρωπο και εξαιτίας του Θεανθρώπου. Κάθε ενέργεια του σχεδίου της Θείας Οικονομίας, για τη σωτηρία του ανθρώπου, προέρχεται από τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό. Ακόμα και η έλευση του Αγίου Πνεύματος, το οποίο ενεργεί στον κόσμο, για τη σωτηρία του κόσμου, πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία του Ιησού Χριστού, με αποτέλεσμα ο κόσμος να δέχεται τα χαρίσματα και τις υπέρ φύσιν ενέργειες των μυστηρίων, που ζωογονούν, τροφοδοτούν και αγιάζουν το σώμα της Εκκλησίας.

Το Άγιο Πνεύμα δίνει στον άνθρωπο σοφία. Αυτό το βλέπουμε κατεξοχήν στους αγίους αποστόλους, οι οποίοι πριν λάβουν την Επιφοίτησή Του, ήταν, ως γνωστόν, απλοί και αμόρφωτοι άνθρωποι.  Μετά όμως, από την φωτολουσία, που δέχθηκαν από το Άγιο Πνεύμα, ο λόγος τους ήταν μεστός από  σοφία και υψηλά νοήματα.

Το Άγιο Πνεύμα χαρίζει όντως, σοφία, όχι μόνο στα λόγια του ανθρώπου, αλλά και στις πράξεις του. Εκείνος που έχει μέσα του το Πνεύμα, πάντα θα βρει το χρόνο και τον τρόπο να φροντίσει για τη σωτηρία του, ακόμα και μέσα στον θόρυβο του κόσμου.

Το Άγιο Πνεύμα προσφέρει την αυθεντική χαρά, την οντολογική ευτυχία και την «άνωθεν» ειρήνη. Ο άνθρωπος που δεν έχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα, ποτέ δεν μπορεί να χαρεί αληθινά, να ευχαριστηθεί οντολογικά ή να νιώσει την ειρήνη, που μαλακώνει την ψυχή του.

Το Άγιο Πνεύμα δίνει την αληθινή ταπείνωση. Ο άνθρωπος, δεν μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του σε βάθος, αν δεν έχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα. Γιατί χωρίς τη θεία βοήθεια, δεν μπορεί να δει τον πραγματικό εσωτερικό κόσμο της ψυχής του. Όταν κατοικήσει μέσα μας, αποκαλύπτει όλη την εσωτερική φτώχια και ένδειά μας. Προβάλλει όλες τις αμαρτίες μας, την αμέλειά μας, την αδιαφορία μας και δείχνει όλα, όπως πραγματικά είναι και τότε αρχίζουμε να αποκτάμε την αληθινή ταπείνωση. Τότε αρχίζουμε να χάνουμε την εμπιστοσύνη μας στις δικές μας δυνάμεις και αρετές. Τότε αρχίζουμε να θεωρούμε τον εαυτό μας χειρότερο από τους άλλους ανθρώπους. Και ταπεινωμένοι μπροστά στον Χριστό, αρχίζουμε να μετανοούμε ειλικρινά και να ελπίζουμε μόνο σε Εκείνον, λέγοντες αδιάλειπτα την  προσευχή του τελώνη, «ο Θεός ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλώ».   

Το Άγιο Πνεύμα μας διδάσκει την αληθινή προσευχή. Κανένας δεν μπορεί να κάνει προσευχή πραγματικά ευάρεστη στο Θεό, πριν λάβει το Άγιο Πνεύμα. Γιατί εάν αρχίσει να προσεύχεται, χωρίς να έχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα, θα δει το νου του, να μην μπορεί, να συγκεντρωθεί. Επιπλέον, δεν γνωρίζει, όπως πρέπει, ούτε τον εαυτό του, ούτε τις ανάγκες του, ούτε τί να ζητήσει, ούτε πώς να το ζητήσει από το Θεό, αφού δεν ξέρει τί είναι ο Θεός. Μόνο όποιος έχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα, γνωρίζει το Θεό και βλέπει ότι Αυτός είναι ο Πατέρας του και ξέρει πώς να Τον πλησιάσει, πώς να Τον παρακαλέσει και τί να Του ζητήσει. Οι σκέψεις του στην προσευχή είναι εύτακτες, καθαρές, προσηλωμένες μόνο στον Κύριο. Ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί με την προσευχή του να επιτύχει τα πάντα, ακόμα και βουνά να μετακινήσει.

Ο Κύριος είναι η κεφαλή και το σώμα της Εκκλησίας και το Πνεύμα το Άγιον είναι η ψυχή αυτού του Σώματος. Από την αρχή της θεανθρώπινης οικονομίας της σωτηρίας, το Πνεύμα το Άγιο συνδέθηκε με το θεμέλιο της Εκκλησίας δηλαδή με το θεμέλιο του σώματος του Χριστού, καθώς «του Λόγου κτίσας την σάρκωσιν». Η ζωή της Εκκλησίας σε όλες τις αναρίθμητες θεανθρώπινες πραγματικότητες οδηγείται και χειραγωγείται από το Πνεύμα το Άγιο, το οποίο πάντοτε είναι το Πνεύμα του Θεανθρώπου Χριστού (Γαλ. 4,6). Γι’ αυτό ο Απ. Παύλος λέγει, ότι «ει δε τις Πνεύμα Χριστού ουκ έχει, ούτος ουκ έστιν Αυτού» (Ρωμ. 8,9).

Ο Μέγας Βασίλειος κηρύττει ότι «Το πνεύμα το Άγιο αρχιτεκτονεί την Εκκλησία του Θεού», «μεταμορφώνει τον μετανοούντα άνθρωπο σε καινή κτίση», «συγκροτεί κοινωνία αλληλεγγύης, κοινωνία ελευθέρων αγαπωμένων προσώπων». Το Πανάγιο Πνεύμα κατευθύνει την Εκκλησία, έτσι ώστε, να καθοδηγεί τον άνθρωπο σε «Θεία μέθεξη», δια να ανταποκρίνεται στον άσβεστο πόθο του, δηλαδή τη θέωση, σημειώνει, μεταξύ άλλων ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος.

Η Eκκλησία, ως σώμα Χριστού, με πληρότητα Αγίου Πνεύματος, είναι ταυτόχρονα ορατή και αόρατη, Θεία και ανθρώπινη. Ορατή μεν, επειδή αποτελείται από συγκεκριμένες κοινότητες, που λειτουργούν πάνω στη γη. Αόρατη δε, επειδή περιλαμβάνει τους Αγίους και τους Αγγέλους. Είναι ανθρώπινη, επειδή τα μέλη της είναι  ανθρώπινα πρόσωπα.  Είναι Θεία, επειδή είναι το Σώμα του Χριστού.

Σήμερα η Εκκλησία, μας καλεί να γονατίσουμε και να δοξολογήσουμε την Αγία Τριάδα, που φωτίζει και αγιάζει τις ψυχές μας. Σήμερα η Εκκλησία, μας καλεί δια της κλίσεως γονάτων και αυχένος, να υποδεχθούμε την χάρι του Παρακλήτου, ώστε να ανανεώσουμε και να αναζοπυρώσουμε την πύρινη φλόγα του Αγίου Πνεύματος.

Το οντολογικό γεγονός της Πεντηκοστής, μας αποκαλύπτει, το μεγαλείο της πίστεώς μας. Είμαστε κεκλημένοι του Παναγίου Πνεύματος. Είναι δική μας πλέον η απόφαση, εάν θα αποδεχθούμε το κάλεσμα, για να γίνουμε συνδαιτυμόνες του ουράνιου Δείπνου της Βασιλείας του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.