Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ

Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ

Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Σούλου

Η Θεία Μεταμόρφωση του Χριστού ήταν ένα σημαντικό σημείο για τους Μαθητές του Χριστού, τους οποίους προετοίμασε, τόσο για τα Θεία Πάθη, όσο και για την Πεντηκοστή, καθώς ο Προφήτης Ησαΐας προείπε ότι «λόγο συντετμημένο θα δώσει ο Κύριος επί της γης» (Ησ. 10,25). Όντως, πρόκειται για εμπειρία του Θεού, με τη διαφορά ότι, εις την Μεταμόρφωση οι Μαθητές δεν ήταν ακόμη μέτοχοι της Αναστάσεως και της θέας του Θεού, καθώς ο υμνωδός λέγει συμπυκνωμένα σε έναν εκ των ύμνων της Εορτής: «Προ του τιμίου σταυρού σου και του πάθους, λαβών ους προέκρινας των ιερών μαθητών προς το Θαβώριον Δέσποτα, ανήλθες όρος, ίνα όταν σε ίδωσιν σταυρούμενον το μεν πάθος νοήσωσιν εκούσιον τω δε κόσμω κηρύξωσιν, ότι συ υπάρχεις αληθώς του Πατρός το απαύγασμα».

Ο όρος «μεταμόρφωση» σημαίνει  αλλαγή της μορφής. Δηλαδή σε μια συγκεκριμένη στιγμή ο Χριστός, έλαβε τη Θεϊκή Του μορφή και φανέρωσε όλη την δόξα της Θεότητος, με την οποία ήταν ενωμένη η ανθρώπινη φύση από την στιγμή της «ενοικήσεώς» Του, εις την παρθενική μήτρα της Θεοτόκου.  

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει, ότι ο Χριστός μεταμορφώθηκε, «ουχ ο ουκ ην προσλαβόμενος, ουδέ εις όπερ ουκ ην μεταβαλλόμενος, αλλ’ όπερ ην τοις οικείοις μαθηταίς εκφαινόμενος».

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος κηρύττει, ότι ο Χριστός δεν έδειξε ολόκληρη την Θεότητά Του, αλλά μέρος της ενέργειά Της, αφ’ ενός μεν, για να πληροφορήσει για το ποία είναι η θεϊκή δόξα της Βασιλείας, αφ’ ετέρου δε, από φιλανθρωπία, ώστε να μη χάσουν και την ζωή τους ακόμη, βλέποντας ολόκληρη την δόξα της θεότητος. Γι’ αυτό, το μυστήριο της Μεταμορφώσεως είναι συγχρόνως αποκάλυψη της Βασιλείας, αλλά και έκφραση της αγάπης και της φιλανθρωπίας του Θεού.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, μιλώντας για το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Χριστού, τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι το θέαμα του φωτός της μεταμορφώσεως του Κυρίου είναι το μυστήριο της όγδοης ημέρας, δηλαδή, της επέκεινα ζωής του κόσμου, που δημιουργήθηκε σε έξι μέρες και η υπέρβαση των αισθήσεών μας. 

Το Θείο φως φανερώνεται στο μέτρο του δυνατού, μεριζόμενο ανάλογα με τη δυνατότητα των δεχομένων. Η θεωρία του Ακτίστου  Φωτός, κατά την διδασκαλία της Εκκλησίας, είναι μέθεξη της Βασιλείας του Θεού, όπου σύμφωνα με τον άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό, το βασίλειο του Θεού είναι ολόκληρη η δημιουργία, ολόκληρη η κτίση. Ενώ η Βασιλεία του Θεού είναι η άκτιστη χάρη και ενέργεια του Θεού, η οποία είναι ενυπόστατη. Η μετοχή στη βασιλεία του Θεού είναι η βαθμιαία μέθεξη και κοινωνία του ανθρώπου στη Χάρη του Θεού, στην οποία μετέχει,  ως μέλος του Σώματος του Χριστού.

Συνεπώς, η μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι η προοπτική της μεταμόρφωσης του κάθε ανθρώπου και συνδέονται οργανικά και λειτουργικά μεταξύ τους.  Κατά τη Θεία Μεταμόρφωση συναντώνται  Θεός και άνθρωπος, κτιστό και άκτιστο.

Η Μεταμόρφωση του Χριστού συνδέεται άμεσα με την Ενανθρώπησή Του. Ο Θεός γίνεται «ως εις εξ ημών» και μας φανερώνει αυτό που πρέπει να γίνουμε εμείς. Γι' αυτό και δεν πρέπει να κατανοείται η Μεταμόρφωση, ως περιπτωσιακό γεγονός και ως αναφερόμενο στα πνευματικά και στα επιμέρους μόνο θέματα του ανθρώπου και της ζωής του. Πολύ περισσότερο δεν πρέπει να κατανοείται, ως γεγονός που αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Βεβαίως η Μεταμόρφωση   φωτίζει το μυστήριο του προσώπου του Ιησού Χριστού και απαντά στο ερώτημα «τις γαρ ούτος έστιν».  Αποδεικνύει, ότι ο Ιησούς δεν είναι μόνο υπαρκτό ιστορικό πρόσωπο, που γεννήθηκε, «εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας…,  εν ημέραις Ηρώδου τον Μεγάλου»,  που η γενεαλογία Του φθάνει  μέχρι του γένους Δαβίδ, αλλά είναι και ο αναμενόμενος, δια μέσου των αιώνων Χριστός, που ήλθε, ως Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου.

Όντως η Μεταμόρφωση προβάλλει για τον άνθρωπο, ως προσωπική εμπειρία ζωής, αρχίζοντας από τους μαθητές και επεκτείνεται στον καθένα από εμάς. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει: «Διο και ο Κύριος ου πάντας, αλλά τους εκκρίτους προς την εν Θαβώρ γεγεννημένην άρρητον και αόρατον αισθητική δυνάμει πνευματικήν εκείνην συνεκάλεσεν όψιν». Μια αποκαλυπτική  εμπειρία και  γνώση της θεότητας, έλαβαν οι Μαθητές, αφού πάλιν κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά, «τούτο εστί το του μέλλοντος αιώνος φως και ως αυτό το τους μαθητάς περιαστράψαν εν τη του Χριστού μεταμορφώσει φως. Τούτο εστιν εκείνο, το φανότερον εν Θαβωρίῳ διαυγάσαν, ως και οφθαλμοίς σώματος ληπτόν γενέσθαι, ως ηθέλησεν, ο και τοις την καρδίαν έχουσι τότε κεκαθαρμένην πάσι δι᾿ αυτής εβλέπετο, του προσκυνητού σώματος, ως από δίσκου τινός φρικτώς εξαστράπτον και την καρδίαν αυτών περιαστράπτον».

Κατά συνέπεια στο Θαβώρ δεν συντελέσθηκε μόνο Μεταμόρφωση, αποκάλυψη του Θεανθρώπου, με ακτίνες της Θεότητός Του, αλλά συντελέσθηκε  και μεταμόρφωση των Μαθητών, διότι οι Μαθητές αξιώθηκαν, να ιδούν την θεουργία της Θεανθρώπινης φύσης του Χριστού, ακριβώς γιατί μεταμορφώθηκαν αυτοί οι ίδιοι. Οι Πατέρες κάνουν λόγο για εναλλαγή των Μαθητών. Συγκεκριμένα  ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει: «Ενηλλάγησαν ουν και ούτω την εναλλαγήν είδον».  Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει εναλλαγή, Μεταμόρφωση του Χριστού, και έγινε γνωστό, γιατί υπήρξε και εναλλαγή ή  μεταμόρφωση των Μαθητών σε όλη τους την ψυχοσωματική ύπαρξη.

Στο Θαβώρ αποκαλύφθηκε το αρχέτυπο κάλλος της εικόνος του ανθρώπου.  Δηλαδή, ο Χριστός είναι το αρχέτυπο της δημιουργίας του ανθρώπου, αφού ο άνθρωπος πλάστηκε κατ’ εικόνα του Λόγου. Με αυτό φαίνεται η δόξα της εικόνος και η μεγάλη τιμή, να είμαστε «κατ’ εικόνα» του Θεού. Αποκαλύφθηκε η κατάσταση που βρισκόταν ο Αδάμ πριν από την πτώση. Η Μεταμόρφωση του Χριστού δείχνει, κατά συγκατάβαση την προέλευση του ανθρώπου, αλλά και τον σκοπό, το τέλος, στο οποίο πρέπει να τείνει.

 Οι τρεις Μαθητές βλέποντας τον Χριστό Μεταμορφωθέντα, ενώ χαίρονταν και έλεγαν «καλόν εστιν ημάς ώδε είναι, ει θέλεις, ποιήσωμεν ώδε τρεις σκηνάς, σοι μίαν και Μωσεί μίαν και μίαν Ηλία», στην συνέχεια, όταν τους επεσκίασε η φωτεινή νεφέλη και ακούστηκε η φωνή του πατρός, «έπεσον επί προσώπου αυτών και εφοβήθησαν σφόδρα» (Ματθ. ιζ', 6). Οι Πατέρες της Εκκλησίας, όπως  ο Μ. Βασίλειος, ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, καθώς  και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς  λέγουν, ότι έπεσαν στην γη από την προβολή του Ακτίστου Φωτός και της υπερέχουσας φανότητας. Λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ότι: «Διο και ο Κύριος ου πάντας, αλλά τους εκκρίτους προς την εν Θαβώρ γεγεννημένην άρρητον και αόρατον αισθητική δυνάμει πνευματικήν εκείνην συνεκάλεσεν όψιν ».

Το άκτιστο φως είναι βίωση της βασιλείας του Θεού, είναι η τροφή των επουρανίων, κατά την οποία ο Θεάνθρωπος θα βρίσκεται στο μέσον των θεουμένων, οι οποίοι θα ευφραίνονται από την παρουσία και την δόξα του Θεού, κατά διαφόρους βαθμούς και κατά ποικίλη μέθεξη της Ακτίστου Χάριτος, καθώς προφητεύει ο Δαυίδ: «Ο Θεός έστη εν συναγωγή θεών, εν μέσω δε θεούς διακρινεί» (Ψαλμ. πα', 1). Ο Χριστός, και γενικά ο Τριαδικός Θεός, θα είναι ο κατά φύσιν Θεός.  Ενώ οι άγιοι θα είναι θεοί κατά μετοχή και κατά Χάρη.

Επομένως, σύμφωνα με τον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης, η μέλλουσα Βασιλεία, όπως και η παρουσία μας, μέσα στην Εκκλησία, δεν είναι μια συνάθροιση ευσεβών ανθρώπων, αλλά μια σύναξη, ένας εκκλησιασμός κατά χάριν θεών «θεουμένων εκ του κατά φύσιν όντος Θεού», εφόσον ο κάθε συμμετέχων περάσει στην κάθαρση του νου και της καρδιάς, όπως συμβουλεύει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, που λέγει χαρακτηριστικά: «Δια τούτο καθαρτέον πρώτον εαυτόν, είτα τω καθαρώ προσομιλητέον».

Η Μεταμόρφωση του Χριστού σε συνδυασμό με τον Σταυρό και την Ανάστασή Του, καθώς επίσης και με την μεγάλη εορτή της Πεντηκοστής, κατά την οποία οι Μαθητές έγιναν μέλη του Σώματος του Χριστού, δείχνουν τον σκοπό και το νόημα της υπάρξεως του ανθρώπου, που δεν είναι άλλος, από την αγιότητα και την κατά χάριν θέωση. «Μετά τούτων, εύχεται ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, είθε και ημείς ευρθείημεν, ανακεκαλυμένῳ προσώπῳ την δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι. Καλόν γάρ, επευξαμένῳ τούτο εκεί τω μεγάλῳ, και ημάς συνεύξασθαι τους  πιστεύοντας».