ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Πρωτ. Γεωργίου Σούλου.

Αγαπητοί μου καλή Σαρακοστή!

Σήμερα, είναι η Α Κυριακή της Μ. Σαρακοστής. Είναι η   Α  Κυριακή των Νηστειών. Ως γνωστόν, η περίοδος της Μ. Σαρακοστής αποτελείται από πέντε Κυριακές (Α, Β, Γ, Δ, και Ε), ακολουθεί η Κυριακή των Βαΐων και μετά η Κυριακή της Ζωηφόρου Αναστάσεως του Χριστού μας.

Διανύουμε την πνευματικότερη περίοδο του εορτολογίου μας, κατά την οποία η Αγία Εκκλησία μας, μας καλεί να αγωνισθούμε πνευματικά, στο στάδιο αθλήσεως των αρετών. Μία δε από τις αρετές που πρέπει να προπονηθούμε, με ιδιαίτερη προσοχή είναι η Νηστεία.

Σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, εορτάζει την ονομαστική της εορτή. Είναι η Κυριακή της Ορθοδοξίας. Σήμερα, λοιπόν, που γιορτάζουμε την περιφανή νίκη της Ορθοδοξίας μας κατά της φοβερής αιρέσεως της Εικονομαχίας, που ενάμισυ περίπου αιώνα ταλάνισε την Εκκλησία μας και τους  ορθοδόξους χριστιανούς. Σήμερα που πανηγυρικά εορτάζουμε την επικράτηση της Ορθοδοξίας εναντίον όλων των αιρέσεων, που ανεφύησαν, στην ιστορική διαδρομή της Εκκλησίας, σήμερα, που κατά τον ιερόν υμνογράφο είναι «ημέρα χαρμόσυνος και ευφροσύνης ανάπλεως». Σήμερα που «αστράπτει και λάμπει η Εκκλησία του Χριστού» με την λαμπρότητα «των αληθεστάτων δογμάτων» και με τα σπουδαία πνευματικά της κοσμήματα, τις ολόφωτες ιερές Εικόνες της, σήμερα που ακούσαμε στο Αποστολικό Ανάγνωσμα τα λαμπρά κατορθώματα της Πίστεώς μας, πού επετεύχθησαν διαχρονικά με τη δύναμη και την κραταίωση των πιστών από τον μόνον αληθινό Κύριο και Θεό μας. Σήμερα επιτρέψτε και εις εμέ ελάχιστον, να εκφράσω μερικές σκέψεις, για το σημερινό μεγαλειώδες πανορθόδοξο εόρτιο γεγονός της Αναστυλώσεως των ιερών εικόνων και συνάμα να θίξουμε ακροθιγώς το θεολογικό νόημα της εικόνας.

Γιορτάζει, λοιπόν η Ορθοδοξία, γιορτάζουμε κι εμείς και πανηγυρίζουμε, το σπουδαίο και καταλυτικό αυτό ιστορικό γεγονός της αναστυλώσεως των ιερών εικόνων στους ιερούς Ναούς. Τιμούμε την αναστύλωση των ιερών εικόνων, που πραγματοποιήθηκε επί αυτοκράτορος Μιχαήλ Γ, και  της Μητρός του Αγίας Θεοδώρας της  Αυγούστης και επί Πατριάρχη αγίου  Μεθοδίου του Ομολογητού. Οι  αποφάσεις της Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως τον Μάρτιο του 843, εδραίωσαν τον θρίαμβο και την οριστική νίκη της Ορθοδόξου Πίστεώς μας.  

Ναι, αγαπητοί μου ορθόδοξοι χριστιανοί! Η αναστύλωση των ιερών εικόνων είναι η ευκλεής νίκη της ορθοδόξου πίστεως, όχι σαν ένα απλό ιστορικό γεγονός. Δεν είναι ένα οποιοδήποτε ιστορικό γεγονός της Εκκλησιαστικής Ιστορίας, διότι η ευλάβεια και η τιμή, προς τις ιερές εικόνες, τις εικόνες του Χριστού, της Υπεραγίας Θεοτόκου, των αγγέλων, των αρχαγγέλων και όλων των αγίων, αποτελεί τον κεντρικό άξονα αλήθειας και ζωής της ορθόδοξης πίστης και διδασκαλίας. Οι ιερές εικόνες είναι για την ορθόδοξη θεολογία της Εκκλησίας, δόγμα πίστεως, όπως διατυπώθηκε από την Ζ  Οικουμενική Σύνοδο.

Οι ιερές Εικόνες θεωρούνται και είναι, ένα σημαντικότατο εποπτικό μέσο διδασκαλίας, ή αλλιώς είναι η σιωπηρή και αέναος  γραφή της Εκκλησίας, όπως ο Μέγας Βασίλειος επισημαίνει λέγων, ότι «α γαρ ο λόγος της ιστορίας δι' ακοής παρίστησι, ταύτα γραφική σιωπώσα δια μιμήσεως δείκνυσι». Γι’ αυτό  η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος κατάταξε τις άγιες εικόνες στο ίδιο επίπεδο με το ιερό Ευαγγέλιο και τον Τίμιο Σταυρό. 

Η λέξη «εικόνα» προέρχεται από το ρήμα «είκω» που σημαίνει ομοιάζω. Άρα ο όρος «εικόνα» σημαίνει, ομοίωμα,  δηλαδή αποτύπωση των χαρακτηριστικών κάποιου πρωτοτύπου. Αυτό σημαίνει ότι η εικόνα δεν έχει δική της υπόσταση, αλλά παίρνει αξία από το θέμα που εμφαίνει. Είναι δηλαδή το πρωτότυπο πρόσωπο, που την αναδεικνύει και την ιεροποιεί. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι «Άλλο γαρ εστί εικών και άλλο το εικονιζόμενον», Η εικόνα, λοιπόν, δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο, ούτε ακόμη και μια απλή εικονογράφηση διαφόρων γεγονότων της Γραφής. Είναι αναπόσπαστο μέρος της λειτουργίας, αποτελεί «μέσο για να γνωρίσουμε το Θεό και να ενωθούμε μαζί Του».

Σε κάθε εορτή τοποθετούμε στο μέσο του ναού την εικόνα της εορτής, γιατί θέλουμε να έχουμε δια της όρασης, το νόημα του γεγονότος, που εορτάζουμε. Ο ποιητικός και ο πεζός λόγος (ύμνοι, αναγνώσματα, θείο κήρυγμα), μαζί  με την εικόνα, στη λειτουργία σχηματίζουν μια αδιαχώριστη καθολικότητα, κατά την τέλεση της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας Ο ποιητικός και ο πεζός λόγος, μαζί με την εικόνα, αποτελούν το μέσο, που συντονίζει, την πνευματική ατμόσφαιρα της πανηγύρεως μιας εορτής. Έτσι η εικόνα αντιστοιχεί στη Γραφή όχι ως εικονογράφηση, αλλά με τον τρόπο που αντιστοιχούν σε αυτή τα λειτουργικά κείμενα. Η εικόνα, απεικονίζοντας διάφορες αγιογραφικές στιγμές, αναμεταδίδει με οπτικό τρόπο το νόημα των στιγμών αυτών, καθώς και τη ζωτική σημασία τους.

Η εικόνα  καθαγιάζει την όραση, την οποία μετασχηματίζει σε οπτασία, διότι ο Θεός δεν γίνεται μόνο ακουστός, γίνεται και ορατός, αφού η δόξα της Αγίας Τριάδας αποκαλύφθηκε μέσα από το Θεανθρώπινο σώμα του Υιού του Ανθρώπου, μέσα από το άγιο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Επομένως, αφού ο Θεός έγινε δι’ Υιού ορατός, δύναται δια του προσώπου του Υιού, να εικονίζεται. Συνεπώς η απαγόρευση των εικονομάχων της εικονίσεως του Θεανδρικού προσώπου του Χριστού, σήμαινε ταυτόχρονα, άρνηση του ίδιου του Χριστού. Γι’ αυτό λέμε ότι το ζήτημα της εικονομαχίας, είχε βαθύ  χριστολογικό χαρακτήρα και κατ’ επέκταση, ήταν καθαρά αιρετικό θέμα.

            Η πατερική διδασκαλία απέδειξε τη χριστολογική βάση της εικόνας, καθώς και την αυστηρή προσωπική της αξία και όχι την αξία της ουσίας, από την οποία ήταν φτιγμένη. Οι άγιοι Πατέρες απέδειξαν καταρχήν ότι η εικόνα είναι κατεξοχήν ο ίδιος ο Χριστός, ο Οποίος από άμορφος Υιός Λόγος γίνεται σάρκα εικονισμένη. Γράφει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: «όταν ορατός σαρκὶ ο αόρατος γένηται͵ τότε εικονίσεις το του οραθέντος ομοίωμα», διότι ο Χριστός δεν είναι μόνο ο Λόγος του Θεού, αλλά και η Εικόνα Του. Η Ενσάρκωση στηρίζει την εικόνα και η εικόνα δεικνύει την Ενσάρκωση.  Συνεπώς, για την ορθόδοξη Εκκλησία, η πρώτη και θεμελιώδης εικόνα είναι το πρόσωπο του Χριστού και μάλιστα «αχειροποίητος».

Οι Άγιοι Πατέρες έχουν επιμείνει, πάρα πολύ στην παιδαγωγική αξία της εικόνας, διότι όλη η ιστορία του δόγματος εγγράφεται μέσα από την αγιογραφία. Όμως, η αξία της εικόνας δεν είναι μόνο παιδαγωγική, είναι και μυστηριακή. Η Θεία Χάρη βρίσκεται μέσα στην εικόνα.

Όπως γράφει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «παραχώρει τη εκκλησιαστική παραδόσει και την των εικόνων προσκύνησιν Θεού και φίλων θεού ονόματι αγιαζομένων και δια τούτο θείου πνεύματος επισκιαζομένων χάριτι». (P.G. 94,1300).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Για την κατανόηση της αξίας και του νοήματος της ορθοδόξου εικόνας πρέπει να θυμόμαστε τον λόγο του Μ. Βασιλείου, που  διακηρύττει ότι «η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει».